Przedmiotem masy spadkowej może być nie tylko majątek, ale także długi. W artykule wyjaśnimy, co możesz zrobić, by nie odziedziczyć długów po zmarłym krewnym i jak uchronić przed odziedziczeniem długów swoje dzieci.
Odziedziczyłem długi po krewnym, którego nawet nie znałem, Mam do spłaty ponad 20 tys. długu po zmarłym dziadku, Mój syn odziedziczył spadek, a w nim… 10 tys. zł do spłaty po zmarłej babci — wbrew pozorom takie sytuacje zdarzają się częściej, niż można przypuszczać. Przedmiotem dziedziczenia może być bowiem nie tylko majątek, ale także długi. Jeśli zmarły nie pozostawił testamentu (lub wskazani w testamencie spadkobiercy odmówili przyjęcia spadku), dochodzi do tzw. dziedziczenia ustawowego. Całą masę spadkową dziedziczą więc krewni w odpowiedniej wskazanej przez przepisy kodeksu cywilnego kolejności.
Spis Treści
Kolejność dziedziczenia, czyli kto dziedziczy spadek po zmarłym?
Jeśli osoba zmarła pozostawiła testament, dziedziczenie odbywa się zgodnie z zapisami dokumentu. Jeśli jednak go nie zostawiła — kolejność dziedziczenia wskazuje prawo.
Krąg spadkobierców ustawowych możemy podzielić na 5 grup:
- Grupa 1: małżonek i dzieci
- Grupa 2: małżonek, rodzice, rodzeństwo, zstępni (dzieci, wnuki lub nawet prawnuki)
- Grupa 3: dziadkowie i zstępni dziadków
- Grupa 4: pasierbowie
- Grupa 5: gmina albo Skarb Państwa
W pierwszej kolejności spadek po zmarłym dziedziczą jego dzieci oraz małżonek. W takich okolicznościach przyjmują oni równe części spadku, przy założeniu jednak, że część małżonka nie może być mniejsza niż 25% spadku. Jeśli dziecko osoby zmarłej nie dożyło otwarcia spadku, jego udział przejmują jego dzieci lub wnuki. Jeśli zmarły nie miał dzieci ani wnuków, jego majątek dziedziczą małżonek i rodzice (każdy z rodziców ma prawo do 25% wartości spadku). W przypadku braku małżonka, dzieci i wnuków cały spadek przypada rodzicom (w równych częściach dla każdego z nich).
Ważne: adoptowane dzieci dziedziczą po swoich adopcyjnych, a nie biologicznych rodzicach.
Zmiany w prawie spadkowym — 2022
Obecnie trwają prace nad ustawą, która znowelizuje zapisy Kodeksu Cywilnego dotyczące spadków. Zgodnie z aktualnym brzmieniem Art 934 KC:
§ 1.
W braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy; dziedziczą oni w częściach równych.
§ 2.
Jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału spadku między zstępnych spadkodawcy.
§ 3.
W braku zstępnych tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.
Tak szeroki krąg spadkobierców powoduje, że sprawy spadkowe bardzo często ciągną się latami, a spadkobiercy nierzadko dziedziczą (także długi) po krewnych, których nigdy nie poznali. Aby wyeliminować taki scenariusz, ustawodawca zdecydował o zawężeniu kręgu spadkobierców, nadając artykułowi następujące brzmienie.
Jeżeli którekolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych;
Jeśli dziecko któregokolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom;
W braku dzieci tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku i ich dzieci, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.
Projekt nowelizacji jest obecnie na etapie opiniowania. Bardzo możliwe, że zmiany wejdą w życie jeszcze w 2022 roku.
Jak uchronić się przed odziedziczeniem długów?
W skład masy spadkowej wchodzi zarówno majątek, jak i długi. Osoba, która odziedziczy spadek, może więc wejść w posiadanie zarówno aktywów, jak i zadłużenia. „Pół biedy”, jeśli dysponuje wiarygodnymi informacjami na temat poszczególnych składników spadku i jest pewna, że zyski przewyższają straty. Co jednak w sytuacji, jeśli skład spadku odziedziczonego po nieznanym krewnym jest nieznany? Czy istnieje skuteczny sposób na to, by nie odziedziczyć po nim długu? Na szczęście tak.
Jeśli odziedziczyłeś spadek, możesz:
- przyjąć go wprost. Jeśli dokonasz takiego wyboru, przyjmiesz całą masą spadkową — zarówno majątek, jak i ewentualne długi;
- odrzucić cały spadek. Podejmując taką decyzję, zrezygnujesz zarówno z majątku, jak i z długów;
- przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Konsekwencją takiej decyzji będzie odpowiedzialność za długi zmarłego wyłącznie do wysokości odziedziczonego majątku;
nie robić nic — nie przyjmować i nie odrzucać spadku. Jakie konsekwencje będzie miała taka decyzja?
Jeśli na wieść o odziedziczeniu spadku nie złożysz oświadczenia o jego przyjęciu lub odrzuceniu, odziedziczysz spadek z dobrodziejstwem inwentarza. W praktyce oznacza to, że jeśli wartość aktywów spadku będzie niższa niż kwota długów, nic nie zyskasz, ale także nie narazisz się na konieczność spłacania zadłużenia zmarłego.
Jak ochronić przed dziedziczeniem długów swoje dzieci?
Jeśli nie chcesz odziedziczyć spadku z dobrodziejstwem inwentarza i podejrzewasz jednocześnie, że kwota spadkowych długów znacząco przewyższa aktywa, odrzuć spadek w ciągu 6 miesięcy od momentu powstania obowiązku spadkowego. Taką czynność możesz wykonać nie tylko przed sądem, ale również u notariusza. Pamiętaj jednak, że jeśli odrzucisz spadek, istnieje duże prawdopodobieństwo, że kolejną osobą, która go odziedziczy, będzie Twoje dziecko. Jeśli dziecko ukończyło 18 lat, powinno dokonać odrzucenia spadku we własnym imieniu. W przypadku małoletnich zrobisz to w ich imieniu. W jaki sposób?
- Wystąp z wnioskiem o zgodę na odrzucenie spadku przez małoletnie dziecko do sądu opiekuńczego.
- Kiedy ją otrzymasz, złóż wniosek o odrzucenie spadku przez małoletnie dziecko. Możesz to zrobić, podobnie jak w swoim przypadku — w sądzie lub u notariusza.
Na odrzucenie spadku w imieniu dziecka będziesz miał 6 miesięcy od momentu powstania obowiązku spadkowego, czyli w takich okolicznościach — od dnia odrzucenia spadku przez siebie.
